SUKUK VS. OBLIGASI KONVENSIONAL: MENGUPAS TUNTAS MANA YANG LEBIH UNTUNG & BERKAH?
Bab 2: Sejarah Sukuk dalam Kewangan Islam
Sukuk bukanlah satu inovasi baru dalam dunia kewangan Islam. Konsep asas sukuk telah wujud sejak zaman awal tamadun Islam dan peranan utamanya berubah mengikut keperluan zaman. Pada zaman pertengahan, sukuk digunakan terutamanya sebagai instrumen pengesahan hak milik ke atas barangan atau aset tertentu yang sedang dalam perjalanan perdagangan. Contohnya, para pedagang di Damsyik, Baghdad dan Kairo sering menggunakan sijil bertulis (sakk) yang mengesahkan jumlah barangan atau harta yang mereka miliki atau yang sedang dalam proses pengangkutan ke destinasi lain. “Sakk” inilah yang menjadi teras kepada sukuk moden hari ini, menggambarkan pengiktirafan hak milik dan urus niaga berlandaskan Syariah.
Peralihan dari “sakk” tradisional kepada sukuk moden mula berlaku apabila keperluan pembiayaan projek besar dan pembangunan infrastruktur meningkat dalam dunia Islam terutamanya selepas kemerdekaan negara-negara Islam pada abad ke-20. Pelbagai usaha penyeragaman dilakukan oleh institusi-institusi kewangan Islam global, seperti Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions (AAOIFI) dan Islamic Financial Services Board (IFSB), bagi memastikan sukuk yang diterbitkan benar-benar mematuhi prinsip Syariah di samping memenuhi kehendak pasaran moden.
Sukuk moden pertama diterbitkan secara rasmi oleh negara Malaysia pada tahun 1990-an, khususnya oleh Shell MDS di bawah undang-undang kewangan Islam tempatan. Langkah ini menjadi pencetus kepada lonjakan besar dalam pembangunan pasaran modal Islam di Malaysia dan dunia. Malaysia kemudiannya terus memperkukuhkan kedudukan sebagai peneraju global dalam penerbitan sukuk, menyumbang lebih 50% daripada jumlah sukuk yang diterbitkan di seluruh dunia. Penerbitan sukuk oleh kerajaan Malaysia untuk projek pembangunan mega, seperti lebuh raya, hospital dan sistem pengangkutan awam, jelas membuktikan keberkesanan instrumen ini sebagai sumber pembiayaan yang patuh Syariah.
Selari dengan perkembangan pesat industri kewangan Islam, sukuk juga mula diperkenalkan di negara-negara Asia Barat, Eropah dan Afrika. Negara seperti Arab Saudi, Emiriah Arab Bersatu, Turki, United Kingdom, dan Afrika Selatan telah menerbitkan sukuk sama ada untuk membiayai projek awam mahupun swasta. Setiap negara membawa pendekatan dan model tersendiri, namun tetap berpaksikan prinsip utama Syariah, iaitu mengelakkan riba, gharar, dan maysir.
Di peringkat antarabangsa, kemunculan sukuk sebagai instrumen pelaburan utama turut disokong oleh bank-bank Islam, institusi-institusi multinasional seperti Bank Pembangunan Islam (IDB) dan bank pelaburan global. Ini membuktikan bahawa sukuk bukan sahaja diterima sebagai instrumen patuh Syariah, tetapi juga sebagai aset kukuh dalam portfolio pelaburan institusi besar dunia.
Secara keseluruhannya, sejarah perkembangan sukuk menunjukkan ia adalah hasil evolusi panjang dan penyesuaian kepada keperluan semasa, tanpa mengabaikan prinsip-prinsip dasar Syariah. Daripada sekadar sijil hak milik barangan, kini sukuk berkembang menjadi instrumen kewangan bertaraf antarabangsa yang menyokong pembangunan ekonomi dan kekal relevan seiring perubahan zaman.
